Phần 04 – Sự khác biệt cơ bản giữa IFRS và VAS

• Hợp đồng thuê thuộc phạm vi của IAS 17 Thuê tài sản;
• Hợp đồng bảo hiểm thuộc phạm vi của IFRS 4 Hợp đồng Bảo hiểm;
• Các công cụ tài chính và các quyền và nghĩa vụ theo hợp đồng khác thuộc phạm vi của IFRS 9 Công cụ tài chính, IFRS 10 Báo cáo tài chính hợp nhất, IFRS 11 Thỏa thuận hợp tác, IAS 27 Báo cáo tài chính riêng và IAS 28 Các khoản đầu tư vào công ty liên kết và liên doanh; và
• Các giao dịch trao đổi phi tiền tệ giữa các đơn vị trong cùng ngành nghề kinh doanh để thuận tiện cho việc bán hàng cho khách hàng hiện tại và khách hàng tiềm năng.

• Trong giao dịch hợp nhất kinh doanh, giá phí hợp nhất kinh doanh được phân bổ bằng cách ghi nhận giá trị hợp lý của tài sản và nợ phải trả tại thời điểm mua. Tuy nhiên cơ sở tính thuế của tài sản và nợ phải trả thường tính theo giá gốc ban đầu làm phát sinh các khoản chênh lệch tạm thời dẫn đến lợi nhuận kế toán (thu hồi tài sản và nợ phải trả theo giá trị hợp lý) có sự khác biệt với thu nhập chịu thuế (thu hồi theo giá gốc ban đầu).
• Giao dịch hợp nhất kinh doanh có thể làm phát sinh lợi thế thương mại hoặc lãi từ giao dịch mua giá rẻ. Nếu lợi thế thương mại hoặc lãi mua rẻ được ghi nhận trên báo cáo tài chính hợp nhất, theo thông lệ của phần lớn các quốc gia trên thế giới, thì khoản tổn thất lợi thế thương mại hoặc lãi từ giao dịch mua rẻ về cơ bản không thuộc đối tượng chịu thuế TNDN và do đó sẽ không phát sinh thuế TNDN hoãn lại. Tuy nhiên nếu giao dịch hợp nhất kinh doanh không tạo ra mối quan hệ công ty mẹ – công ty con thì lợi thế thương mại hoặc lãi mua rẻ lại được ghi nhận trên báo cáo tài chính riêng và khoản này có thể sẽ tạo ra chênh lệch tạm thời làm phát sinh thuế hoãn lại. Nếu VAS không quy định điều này có thể làm doanh nghiệp không nhận biết được sự khác biệt trong các tình huống và làm cho ghi nhận thuế TNDN hoãn lại không phù hợp với thực tế và yêu cầu

• Loại 1: thu nhập phát sinh từ hoạt động kinh doanh và các hoạt động khác của doanh nghiệp được ghi nhận vào báo cáo kết quả kinh doanh, như doanh thu bán hàng, cung cấp dịch vụ, thu nhập từ hoạt động tài chính và các khoản thu nhập khác (như thu từ thanh lý, nhượng bán TSCĐ…);
• Loại 2: thu nhập không phát sinh từ hoạt động kinh doanh mà chủ yếu do doanh nghiệp tự đánh giá lại một số tài sản do đó không được ghi nhận vào báo cáo kết quả kinh doanh mà ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu, ví dụ như:
  • Các thay đổi trong thặng dư đánh giá lại;
  • Lãi và lỗ ghi nhận trong chương trình phúc lợi cho nhân viên với lợi ích được xác định;
  • Lãi và lỗ phát sinh từ việc quy đổi BCTC của cơ sở hoạt động ở nước ngoài;
  • Lãi và lỗ từ việc xác định lại giá trị của các tài sản tài chính sẵn sàng để bán;
  • Phần lãi và lỗ hiệu quả của các công cụ phòng ngừa rủi ro trong phòng ngừa rủi ro dòng tiền.

IAS 01 yêu cầu trình bày các loại thu nhập loại 2 nêu trên thành một báo cáo mới với tên gọi “Báo cáo thu nhập toàn diện khác” để cung cấp thêm thông tin cho người sử dụng báo cáo tài chính những thay đổi trong vốn chủ sở hữu không liên quan đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ. IAS 01 cho phép doanh nghiệp lựa chọn 2 hình thức trình bày báo cáo thu nhập toàn diện là:

• Trình bày một báo cáo bao gồm 2 phần: Phần 1 – Báo cáo lãi/lỗ; Phần 2- Báo cáo thu nhập toàn diện khác;
• Trình bày báo cáo lãi/lỗ và báo cáo thu nhập toàn diện dưới hình thức các báo cáo riêng biệt và độc lập.

• Quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư:
  • Bên đầu tư có quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư khi bên đầu tư thực hiện các quyền mà thông qua đó để điều hành các hoạt động có liên quan, như các hoạt động có ảnh hưởng trọng yếu đến lợi ích của bên nhận đầu tư. Bên đầu tư có quyền chi phối ngay cả khi họ chưa thực hiện quyền điều hành này. Các bằng chứng cho thấy bên đầu tư đã thực hiện điều hành các hoạt động liên quan có thể giúp xác định xem bên đầu tư có quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư hay không.
  • Trong trường hợp không có bằng chứng, có thể kết luận rằng bên đầu tư không có quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư.
  • Nếu hai hoặc nhiều bên đầu tư đều có quyền cho phép họ có khả năng đơn phương điều hành các hoạt động liên quan thì bên đầu tư có khả năng điều hành các hoạt động có ảnh hưởng trọng yếu nhất đến lợi ích của bên nhận đầu tư sẽ có quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư.
  • Bên đầu tư có thể có quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư ngay cả trong trường hợp các đơn vị khác có các quyền hiện hữu cho phép họ có khả năng tham gia trong việc điều hành các hoạt động có liên quan, ví dụ khi một đơn vị khác có sự ảnh hưởng trọng yếu. Tuy nhiên, một bên đầu tư mà chỉ có các quyền bảo vệ sẽ không có được quyền chi phối đối với bên nhận đầu tư.

• Các khoản lợi ích: Bên đầu tư có được, hoặc có quyền, để làm thay đổi các khoản lợi ích từ việc tham gia vào bên nhận đầu tư khi các khoản lợi ích của bên đầu tư có được từ việc tham gia đó có khả năng biến đổi tùy thuộc vào kết quả hoạt động của bên nhận đầu tư.
• Mối quan hệ giữa quyền chi phối và các khoản lợi ích: Bên đầu tư kiểm soát bên nhận đầu tư nếu bên đầu tư không chỉ có quyền chi phối bên nhận đầu tư và còn chịu rủi ro hoặc có quyền làm thay đổi các khoản lợi ích từ việc tham gia vào bên nhận đầu tư, mà còn có khả năng sử dụng quyền chi phối đó để tác động đến các khoản lợi ích nhận được từ việc tham gia vào bên nhận đầu tư