Bản chất, thời gian, và giá trị của khoản thanh toán mà khách hàng cam kết có ảnh hưởng tới giá trị ước tính của giá giao dịch. Khi xác định giá giao dịch, đơn vị phải xem xét ảnh hưởng của toàn bộ các yếu tố sau:

(a)               khoản thanh toán biến đổi

(b)               các giá trị ước tính bị giới hạn của khoản thanh toán biến đổi

(c)               sự tồn tại của cấu phần tài chính đáng kể trong hợp đồng

(d)               khoản thanh toán phi tiền tệ; và

(e)               khoản thanh toán phải trả cho khách hàng

IFRS 15: đoạn 60

Để xác định giá giao dịch, đơn vị phải điều chỉnh giá trị cam kết của khoản thanh toán cho ảnh hưởng của giá trị thời gian của tiền tệ nếu thời hạn thanh toán được thỏa thuận bởi các bên tham gia trong hợp đồng (một cách rõ ràng hoặc ngầm định) mang lại cho khách hàng hoặc đơn vị lợi ích đáng kể từ việc hỗ trợ tài chính cho việc chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng. Trong trường hợp đó, hợp đồng có bao gồm cấu phần tài chính đáng kể.

Cấu phần tài chính đáng kể có thể tồn tại bất kể cam kết hỗ trợ tài chính được nêu rõ trong hợp đồng hoặc được ngầm định bởi các điều khoản thanh toán được thỏa thuận bởi các bên tham gia trong hợp đồng.

IFRS 15: đoạn 61

Mục đích của việc điều chỉnh giá trị cam kết của khoản thanh toán cho cấu phần tài chính đáng kể là để đơn vị ghi nhận doanh thu theo giá trị phản ánh giá mà khách hàng sẽ phải thanh toán cho hàng hóa hoặc dịch vụ đã cam kết nếu khách hàng đã thanh toán tiền cho hàng hóa hoặc dịch vụ đó, khi (hoặc ngay khi) đơn vị chuyển giao cho khách hàng (nghĩa là, giá bán thanh toán ngay).

Đơn vị phải xem xét tất cả các sự kiện và tình huống có liên quan khi đánh giá liệu hợp đồng có bao gồm cấu phần tài chính hay không, và liệu cấu phần tài chính đó có đáng kể đối với hợp đồng hay không, bao gồm cả hai yếu tố sau:

(a) khoản chênh lệch, nếu có, giữa giá trị của khoản thanh toán đã cam kết và giá bán thanh toán ngay của hàng hóa hoặc dịch vụ đã cam kết; và

(b) ảnh hưởng kết hợp của cả hai yếu tố sau:

• khoảng thời gian dự kiến từ thời điểm  đơn vị chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng đến thời điểm khách hàng thanh toán cho hàng hóa hoặc dịch vụ đó; và
•  lãi suất hiện hành trên thị trường phù hợp.

IFRS 15: đoạn 62

Dù kết quả đánh giá trong đoạn 61 như thế nào, hợp đồng với khách hàng sẽ không có cấu phần tài chính đáng kể nếu một trong những yếu tố sau  tồn tại:

(a) khách hàng thanh toán trước cho hàng hóa và dịch vụ, và thời điểm chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ do khách hàng quyết định.

(b) một phần đáng kể của khoản thanh toán đã cam kết bởi khách hàng là biến đổi và giá trị hoặc thời gian của khoản thanh toán đó biến đổi căn cứ trên cơ sở xảy ra hay không xảy ra của một sự kiện trong tương lai mà về cơ bản không thuộc phạm vi kiểm soát của khách hàng hoặc đơn vị (ví dụ, khoản thanh toán là một khoản phí bản quyền tính trên doanh số).

(c) khoản chênh lệch giữa khoản thanh toán đã cam kết và giá bán thanh toán ngay của hàng hóa hoặc dịch vụ (được nêu tại đoạn 61) phát sinh bởi các lý do ngoại trừ việc cung cấp hỗ trợ tài chính hoặc cho khách hàng, hoặc cho đơn vị, và khoản chênh lệch giữa các giá trị đó tương ứng với lý do dẫn đến chênh lệch. Ví dụ, điều khoản thanh toán có thể bảo vệ đơn vị hoặc khách hàng khỏi khả năng bên còn lại không hoàn tất một vài hoặc toàn bộ các nghĩa vụ của họ theo hợp đồng.

IFRS 15: đoạn 63

Trong thực tiễn áp dụng, đơn vị không cần điều chỉnh giá trị đã cam kết của khoản thanh toán cho ảnh hưởng của cấu phần tài chính đáng kể nếu đơn vị dự kiến, tại thời điểm bắt đầu hợp đồng, khoảng thời gian từ thời điểm đơn vị chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng đến thời điểm khách hàng thanh toán cho hàng hóa hoặc dịch vụ đó là một năm hoặc dưới một năm.

IFRS 15: đoạn 64

Để đạt được mục tiêu nêu tại đoạn 61, khi điều chỉnh giá trị đã cam kết của khoản thanh toán cho cấu phần tài chính đáng kể, đơn vị phải áp dụng tỷ lệ chiết khấu được sử dụng trong một giao dịch hỗ trợ tài chính tách biệt giữa đơn vị và khách hàng tại thời điểm bắt đầu hợp đồng. Tỷ lệ chiết khấu đó sẽ phản ánh đặc điểm tín dụng của bên nhận hỗ trợ tài chính trong hợp đồng, cũng như bất kỳ tài sản thế chấp hoặc tài sản đảm bảo nào do khách hàng hoặc đơn vị đưa ra, bao gồm cả tài sản đã được chuyển giao trong hợp đồng.

Đơn vị có thể xác định tỷ lệ chiết khấu đó bằng cách xác định tỷ lệ dùng để chiết khấu giá trị danh nghĩa của khoản thanh toán đã cam kết về giá mà khách hàng sẽ thanh toán ngay cho hàng hóa hoặc dịch vụ khi (hoặc ngay khi) hàng hóa hoặc dịch vụ được chuyển giao cho khách hàng. Sau thời điểm bắt đầu hợp đồng, đơn vị không được thay đổi tỷ lệ chiết khấu theo những thay đổi về lãi suất hoặc tình huống khác (ví dụ, sự thay đổi trong đánh giá của đơn vị về rủi ro tín dụng của khách hàng).

IFRS 15: đoạn 65

Đơn vị phải trình bày ảnh hưởng của việc hỗ trợ tài chính (thu nhập từ lãi vay hoặc chi phí lãi vay) một cách riêng biệt với doanh thu từ hợp đồng với khách hàng trong báo cáo thu nhập toàn diện. Thu nhập từ lãi vay hoặc chi phí lãi vay chỉ được ghi nhận trong phạm vi mà tài sản phát sinh từ hợp đồng (hay khoản phải thu) hoặc nợ phải trả phát sinh từ hợp đồng được ghi nhận khi đơn vị kế toán hợp đồng với khách hàng.

Trường hợp: Không có thuế giá trị gia tăng (GTGT)

Công ty A là một công ty hoạt động trong lĩnh vực cung cấp máy tính để bàn (PC) cho các doanh nghiệp.

• Ngày 01/01/20X1, công ty A bán cho công ty B lô máy tính với trị giá 500 triệu đồng
• Theo điều khoản hợp đồng, công ty B sẽ thanh toán trả sau cho công ty A thành hai đợt:
  • Đợt 1: thanh toán vào ngày 31/12/20X1 với số tiền 300 triệu đồng
  • Đợt 2: thanh toán vào ngày 31/12/20X2 với số tiền 200 triệu đồng
• Chi phí sử dụng vốn bình quân của công ty A là 10%/năm

1. Nhận xét và đánh giá:

• IFRS 15: đoạn 60: Để xác định giá giao dịch, đơn vị phải điều chỉnh giá trị cam kết của khoản thanh toán cho ảnh hưởng của giá trị thời gian của tiền tệ nếu thời hạn thanh toán được thỏa thuận bởi các bên tham gia trong hợp đồng (một cách rõ ràng hoặc ngầm định) mang lại cho khách hàng hoặc đơn vị lợi ích đáng kể từ việc hỗ trợ tài chính cho việc chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng
• Đối chiếu với IFRS 15: đoạn 60 và 61: Khoản thanh toán trả sau của công ty B được thực hiện thành 02 đợt vào ngày 31/12/20X1 và 31/12/20X2, cách thời điểm chuyển giao hàng hóa lần lượt 01 năm và 02 năm. Do đó, hợp đồng có cấu phần tài chính đáng kể.

2. Ghi nhận doanh thu và hạch toán kế toán

Tại ngày 01/01/20X1: Ghi nhận doanh thu bán hàng khi chuyển giao hàng hóa

Doanh thu bán hàng ghi nhận = giá trị hiện tại của các khoản thanh toán tương lai, với lãi suất chiết khấu 10%/năm

Năm 20X1 và 20X2: Ghi nhận doanh thu tài chính phát sinh trong năm 20X1 và 20X2

Khoản thanh toán trả sau (khoản phải thu) được xem như khoản tiền công ty A cho công ty B vay, nên phát sinh tiền lãi.

Chúng ta có bảng tính:

Trường hợp: Có thuế giá trị gia tăng (GTGT)

Công ty A là một công ty hoạt động trong lĩnh vực cung cấp máy tính để bàn (PC) cho các doanh nghiệp.

• Ngày 01/01/20X1, công ty A bán cho công ty B lô máy tính với trị giá đã bao gồm thuế GTGT 10% là 550 triệu đồng
• Theo điều khoản hợp đồng, công ty B sẽ thanh toán trả sau cho công ty A thành hai đợt:
  • Đợt 1: thanh toán vào ngày 31/12/20X1 với số tiền 330 triệu đồng
  • Đợt 2: thanh toán vào ngày 31/12/20X2 với số tiền 220 triệu đồng
• Chi phí sử dụng vốn bình quân của công ty A là 10%/năm

1. Nhận xét và đánh giá:

• Tương tự như ví dụ 1 về ghi nhận doanh thu bán hàng
• Phát sinh khoản thuế GTGT phải nộp

2. Ghi nhận doanh thu và hạch toán kế toán

Chúng ta có bảng tính: